“Goed of slecht spelen bestaat niet. Alleen waarachtig Zijn, daar gaat het om!” aldus Bartho Braat
Door Marina Numan
“Kruip, mijn zogenaamde zoon… kruip!” Je kunt deze inmiddels beroemde scène uit de begintijd van “Goede Tijden, Slechte Tijden” nog steeds op YouTube zien. Een vileine Jef Alberts. Bijna 25 jaar lang gespeeld door Bartho Braat. En toch is dit maar een klein deel van het vele acteerwerk dat hij heeft gedaan en nog steeds doet. Een portret van een veteraan.
Ons gesprek begon vrijwel direct over Oekraïne. De Russische pianiste Irina Parfenova, met wie Bartho ‘De Granaten Armband” speelt van Aleksander Koeprin, was via Israël naar Moskou gevlogen. Ze wilde haar hoogbejaarde ouders bezoeken, ondanks dat haar dochters in Nederland het afraadden. Veel Russen schamen zich ook dood, zei Parfenova. Rare vraag maar als er ooit een film over Vladimir Poetin gemaakt zou worden en je wordt gevraagd, zou je hem dan kunnen spelen? Zonder aarzelen zegt Bartho: “Ja, een kwaaie pier spelen is natuurlijk altijd het leukste. Maar het moeilijke is dat in zichzelf gesloten karakter van hem. Je kunt hem meer diepte geven door de manier waarop hij bijvoorbeeld met zijn medewerkers omgaat. Het onverwachte moment. Dat hij ineens kwaad wordt, een uitval, terwijl niemand dat verwacht. Net zoals Hitler, die ineens extreme woedeaanvallen kon krijgen, waarbij hij dan zelfs in het tafellaken beet. Ter voorbereiding van zo’n rol zou ik een paar dagen alleen gaan zitten. En misschien zelfs wel in een donkere ruimte. Isolement. Veel films bekijken, zoals Meryl Streep dat doet? Bartho: “Ja, sowieso, dat is typisch Amerikaans. The Method, van Lee Strasberg, ook toegepast door Ivana Chubbuck. Ik heb zelf ook een keer aan zo’n workshop van Chubbuck meegedaan. Doodeng. Je weet dat je onderuit gehaald wordt voor het oog van de tribune. Ik was net weg bij GTST. We hadden een scène voorbereid, die door haar tot op het bot werd gefileerd. En ja, door de herhalingen krijgt het dan meer diepte. Ik snapte meer wat ik ermee zou kunnen doen. Het publiek begon prompt ook te lachen op bepaalde momenten. Het was net alsof de scène met ons wegliep. Alsof we er niets meer aan hoefden te doen. De scène speelde zich vanzelf. Dat is bijna een soort trippen. Magisch moment? “ Nee dat niet. Magisch wordt te pas en te onpas gebruikt. Jaren geleden speelde ik een voorstelling, tragi-komisch. Op dat moment wist ik, als ik dit woord nog langer rek, lachen ze nóg harder. Dan heb je het publiek aan een touwtje. Levensgevaarlijk, want als je daarop gaat spelen, ga je buiten je rol en dan kun je ook heel diep vallen. Je moet altijd van je zelf uitgaan en niet gaan speculeren op de reacties van het publiek. Maar áls ze lachen dan is het wel erg fijn! Een andere keer nam ik een rol over van een acteur, die dat heel leuk had gedaan. Toen dacht ik, dat ga ik precies hetzelfde doen. Je raadt het al: niemand lachte. Vreselijk. Er zat een Poolse regisseuse in de zaal. Die zag ik al kijken: wat is hij aan het doen?! Na afloop zei ze: ‘Bartho, nicht spielen, aber Sein!’ Het spelen was van een ander en niet van mezelf. In de komende workshop bij Act4You zal ik dit ook met de acteurs oefenen. Goed of slecht spelen bestaat niet. Alleen waarachtig z ijn, dat bestaat! Uitgaan van jezelf. Wat zou jíj dus doen, als je Poetin zou spelen. Ik moet niet Poetin gaan naspelen, maar ik moet wel de duistere kant van mezelf opzoeken.”
De granaten armband
Schrijver Alexander Koeprin (1870-1938) werd door Tolstoj de ‘ware opvolger van Anton Tsjechov’ genoemd. De granaten armband is een liefdesverhaal van vorstin Vera Nikolajevna, die op haar naamdag een schitterende, granaten armband cadeau krijgt. Vera blijkt een mysterieuze aanbidder te hebben. Wie is deze man? Een groot geheim, vergezeld door Beethovens magnifieke pianosonate nummer 2, het Largo Appassionato.
Je hebt ooit gezegd: “ Het fascineert mij, de tragiek van de onvoorwaardelijke liefde”. Bartho kijkt op: “ Je verlangt allemaal naar de ultieme liefde. De oude generaal, de vaderfiguur voor Vera, zegt: ‘Misschien is het een gestoord iemand die jou liefdesbrieven stuurt óf misschien is het wel de man die dié liefde kan geven, waartoe mannen vandaag de dag niet meer in staat zijn.’ Bartho citeert vervolgens Koeprin: “Bijna iedere vrouw is in de liefde in staat tot de grootste heldhaftigheid. Een man niet. Die is na tien jaar verzadigd. Niet meer in staat tot hevig verlangen, tot heroïsche daden, de liefde met tederheid verafgoden”. De tragiek is dat je het ontdekt, als het moment voorbij is. En ik hou van tragiek; het prikkelt, het heeft iets moois. Wat had kunnen zijn… Als het werkelijk zo was geweest, was de liefde misschien toch weer “Scènes uit een huwelijk” van de Zweedse regisseur Ingmar Bergman geworden. Mijn cursisten hadden scènes voorbereid en lieten zien dat het huwelijk een hel is, of in ieder geval dat je er heel hard voor moeten werken”, zegt Bartho lachend.
Regie of toch acteur
Slechts drie maanden zat deze veelzijdige acteur met jongensachtige trekken op de theaterschool. Afdeling Regie. Voor de acteursopleiding was hij met zijn 30 jaar te oud. Toch wilde hij die kant op, deed gewoon auditie voor een rol. En werd aangenomen. Had het toch niet naar z’n zin en nam na twee jaar ontslag. Gelukkig rolde hij in andere rollen, mede door de Duits-Nederlandse Margarete van Dam, de eerste castingdirector van Nederland. “Door haar heb ik Medisch Centrum West gedaan. Maar ook Duitse krimi’s samen met Piet Römer, Paul van Soest en Niek Pancras.” Voor ‘Vicious Circle’ moest hij drie dagen naar Dublin. GTST zei dat dit niet kon. Braat: “Mijn hele draaischema moest worden omgegooid, omdat Linda, Roos en Jessica een liedje moesten zingen in een voetbalstation in Rome?! Je raadt het al; ik kon gewoon naar Dublin.” Lachend:
“In die drie dagen namen ze mijn scène op: één zin, die uit slechts één woord bestond: Problems? Ik werd opgehaald met een Mercedes, kreeg een eigen camper, 200 meter van het hotel. Geëscorteerd onder een paraplu met twee dames die je bijpoederden. Héél anders dan bij GTST. Leuke ervaring.”
Doe niet te veel je best
“Bij GTST heb ik via mijn alter ego Jef Alberts geleerd, dat je veel aan de camera moet overlaten. Ga vooral niet teveel je best doen. Iedere trilling in je wordt door de camera geregistreerd. Probeer jezelf te zijn.”
Veelzijdige stem
Veel acteurs hebben “een stemmetje doen” op hun verlanglijstje. De stem van Bartho Braat is zijn handelsmerk. Een stem waar je uren naar kunt luisteren. Warm, mannelijk, hoog, laag, vilein, jongensachtig, olijk. En achterin die stem sluimert een zachte, charmante slisklank. Groot en klein heeft genoten (en geniet nog) van de briljante film Finding Nemo en met name van Meester Ray. “Wist je dat ze eerst de stem willen hebben en dan pas gaan tekenen?” Finding Nemo overigens de best verkochte DVD ever! “Echt waar? Surf’s up vond ik ook heel leuk om te doen. Bij The Tweenies moest ik zelfs ook zingen.” Nou Bartho, ik vind dat je mooi kunt zingen, zeg ik. “Dat vind ik ook”, lacht Bartho. “Vroeger stond het zweet in mijn schoenen, want zingen is mijn vak niet. Gelukkig heeft Marjolein Touw mij geleerd om te dúrven zingen.
Beste advies voor beginnende acteurs en actrices?
“Het beste advies is: jezelf zijn. Theatrale fantasie is belangrijk. Welk beeld heb je voor ogen bij het stemmetje, het poppetje dat je moet spelen. Als ik een politiecommissaris speel in de Lego City film, heb ik daar een bepaald beeld bij. Dan heb ik een soort cliché politiecommissaris voor ogen. Maar als ik ook nog een boef moet spelen in die film, dan heb ik daar een heel ander beeld bij. Dát leer ik aan mijn cursisten. Voorbeeld: een scène van Tennessee Williams. Stanley staat in een achterbuurt te brullen naar zijn zwangere vriendin aan de overkant. Hij heeft haar mishandeld, maar wil haar terug. Hoe speel je dat? Dan laat ik die scène vaak improviseren en bij sommige acteurs komt die vriendin ook daadwerkelijk terug. Interessant is welke tactiek ga je gebruiken? Ga je smeken, ga je dreigen, ga je het rationeel aanpakken? Een acteur merkte, dat het brullen absoluut niet werkte. Toen ging hij moedeloos zitten in een hangende houding en begon te smeken: ‘Kom alsjeblieft bij me terug’. Hij gaf het als het ware op. Dat had hij zelf niet in de gaten, maar het was wel heel goed.”
Oude man wens
Bartho Braat heeft nog de ambitie om een oudere man te spelen. Zoals in een serie als Hendrik Groen. “Vorig jaar heb ik Anton Mussert gespeeld en dit jaar een Italiaanse gastarbeider, tijdens de Theaterroute Huizen. Toen ik mezelf op band terug zag, schrok ik: ‘ Ik zag echt een oude man!’ Compleet met een Godfather stem en looprekje. Toen dacht ik: goh, wat goed! Terwijl ik niet zo graag naar mezelf kijk. Oudere acteurs vind ik veel interessanter dan jongere. Er zit veel meer karakter in die oude koppen. Ik heb veel bewondering voor Michel Piccoli. Ik noem dat een acteur met een geheim. Hij heeft een eigen boodschap in zijn hoofd zitten. Laatst zag ik weer eens César et Rosalie met Yves Montand en Romy Schneider. Prachtvrouw. Montand is zo ijzersterk in zijn jaloezie. Acteren op het hoogste niveau.”
Tenslotte je levensmotto Bartho:
Morgen is er een nieuwe dag. Opstaan vind ik altijd plezierig!
----------------------------------------------------------
Wil jij een unieke kans benutten om te leren van Bartho Braat en daarbij je acteerskills naar een hoger niveau brengen? Meld je dan nu aan voor de Masterclass Bartho Braat. Kijk hier voor meer info!
informatie over Method acting: https://strasberg.edu/about/what-is-method-acting/
